Streszczenie i najważniejsze myśli księgi Hioba
Księga Hioba opisuje historię człowieka, który przedstawiony jest jako "doskonały i prawy, i bojący się Boga, a stroniący od zła". Bóg wielce mu błogosławi we wszystkim, ale szatan sugeruje, że bogobojność Hioba nie jest bezinteresowna, w związku z czym Bóg zgadza się poddać go próbie. Początek księgi opisuje, w jaki sposób człowiek sukcesu, jakim był Hiob, traci wszystko i staje się pokrytym wrzodami nędzarzem. W dalszej części księga stanowi serię przemów Hioba i jego przyjaciół - Elifaza z Temanu, Bildada z Szuach i Sofara z Naamy - którzy go odwiedzają i przekonują, że jego sytuacja jest skutkiem ciężkiego grzechu i karą od Boga. Kiedy Hiob się broni, wkracza na scenę Elihui i przyłącza się do jego krytyki. Serię mów kończy przemowa Boga, który wykazuje błąd rozumowania przyjaciół Hioba - to nie wina Hioba, ale działanie behemota - chaosu i przypadkowości życia, które czasem sprawiają, że ludzie cierpią bez względu na swoje winy lub zasługi. Bóg chwali Hioba i przywraca go do poprzedniego stanu:
- Hioba 1 - przedstawienie postaci Hioba: ten człowiek był doskonały i prawy, i bojący się Boga, a stroniący od zła (1-5); spotkanie szatana z Bogiem, zakład o wierność Hioba w obliczu utraty majątku (6-12); słudzy informują Hioba o klęskach, które nawiedziły jego dom (13-19); reakcja Hioba: Nagi wyszedłem z łona swojej matki i nagi tam powrócę. PAN dał, PAN też wziął, niech imię PANA będzie błogosławione (20-22);
- Hioba 2 - drugi zakład Boga z szatanem o wierność Hioba w obliczu utraty zdrowia (1-7); rozmowa Hioba z żoną: Czy tylko dobro będziemy przyjmować od Boga, a zła przyjmować nie będziemy? (8-10); wizyta trzech przyjaciół, którzy przyszli pocieszyć Hioba: Elifaza, Bildada i Sofara (11-13);
- Hioba 3 - Hiob przeklina dzień swojego narodzenia (1-26);
- Hioba 4 - mowa Elifaza: czy kiedykolwiek zginął ktoś niewinny? Albo gdzie sprawiedliwych wytępiono? Według tego, co zauważyłem, ci, którzy orzą zło i sieją niegodziwość, zbierają je (1-21);
- Hioba 5 - ciąg dalszy mowy Elifaza (1-27): oto błogosławiony człowiek, którego Bóg karze; nie gardź więc karceniem Wszechmocnego. On bowiem rani, ale i opatruje, uderza, a jego ręce uzdrawiają (17,18);
- Hioba 6 - odpowiedź Hioba (1-30): czy powiedziałem: Przynieście mi coś? lub: Dajcie mi z waszego majątku? Lub: Wybawcie mnie z rąk wroga? lub: Wykupcie mnie z rąk okrutników? Pouczcie mnie, a zamilknę; pokażcie mi, w czym zbłądziłem (22-24), nawet sierotę przytłaczacie i kopiecie doły pod swoim przyjacielem (27);
- Hioba 7 - ciąg dalszy odpowiedzi Hioba (1-21): jak obłok się rozchodzi i przemija, tak ten, kto zstępuje do grobu, nie wraca. Nie wróci już do swego domu ani nie pozna go już jego miejsce (9,10);
- Hioba 8 - mowa Bildada (1-22): jak długo będziesz mówił takie rzeczy? Czy Bóg wypacza sąd? Czy Wszechmocny wypacza sprawiedliwość? (2,3), jeśli zwrócisz się pilnie do Boga i będziesz błagać Wszechmocnego; (6) Jeśli jesteś czysty i prawy, wtedy na pewno obudzi się dla ciebie i poszczęści mieszkaniu twojej sprawiedliwości (5,6);
- Hioba 9 - odpowiedź Hioba (1-35): doprawdy, wiem, że tak jest. Lecz jak człowiek miałby być usprawiedliwiony przed Bogiem? (2), On stworzył Niedźwiedzicę, Oriona, Plejady i gwiazdozbiory południa (9), oto gdy zabiera, któż go powstrzyma? Któż mu powie: Co czynisz? (12), choćbym był sprawiedliwy, nie odpowiedziałbym mu (15), jeśli się usprawiedliwię, moje usta mnie potępią. Jeśli powiem, że jestem doskonały, to one wykażą, że jestem przewrotny (20), ziemia została wydana w ręce niegodziwego. On zakrywa oblicze sędziów (24), On bowiem nie jest człowiekiem jak ja, abym śmiał mu odpowiedzieć i abyśmy razem stanęli przed sądem. Nie ma między nami rozjemcy, który mógłby położyć rękę na nas obu. Niech tylko zdejmie ze mnie swoją rózgę, a jego groza niech mnie już nie przeraża (32-34);
- Hioba 10 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-22): moja dusza zmęczona jest życiem; dam upust swemu narzekaniu (1), powiem Bogu: Nie potępiaj mnie. Oznajmij mi, czemu wiedziesz ze mną spór? Czy dobrze ci z tym, że mnie uciskasz, że odrzucasz dzieło swoich rąk i sprzyjasz radzie niegodziwych? Czy masz oczy cielesne? Czy widzisz, jak człowiek widzi? (2-4), czy nie zostało mi niewiele dni? Przestań więc i odejdź ode mnie, abym nabrał trochę otuchy; zanim odejdę tam, skąd już nie powrócę, do ziemi ciemności i cienia śmierci; do ziemi ciemnej jak noc i do cienia śmierci i bezładu, gdzie świeci tylko ciemność (20-22);
- Hioba 11 - mowa Sofara (1-20): czy nie należy odpowiedzieć na takie mnóstwo słów? Czy człowiek gadatliwy ma być usprawiedliwiony? Czy ludzie mają milczeć na twoje kłamstwa? A gdy kpisz, nikt cię nie zawstydzi? Powiedziałeś bowiem: Moja nauka jest czysta, jestem czysty w twoich oczach. O gdyby Bóg zechciał przemówić i otworzyć usta przeciwko tobie. Gdyby objawił tajemnice mądrości – że zasługujesz na dwa razy większą karę. Poznaj więc, ile Bóg ci przebaczył za twoją nieprawość (2-6);
- Hioba 12 - odpowiedź Hioba (1-25): w jego ręku jest dusza wszelkiej istoty żywej i duch wszelkiego człowieka (10); oto on burzy, a nikt nie może odbudować, zamyka człowieka, a nikt nie może otworzyć (14); u niego jest moc i mądrość. Do niego należy zwiedziony i zwodziciel (16); odbiera mowę prawdomównym i zabiera starcom rozsądek. Wylewa pogardę na książąt i osłabia siły mocarzy (20,21);
- Hioba 13 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-28): co wiecie wy, ja także wiem, nie jestem od was gorszy. Dlatego chciałbym mówić z Wszechmocnym i pragnę prawować się z Bogiem. Wy bowiem jesteście sprawcami kłamstwa, wszyscy jesteście marnymi lekarzami. Obyście raczej zamilkli, a uznano by wam to za mądrość (2-5); choćby mnie zabił, jeszcze będę mu ufać. Moich dróg będę jednak przed nim bronić (15); oto teraz jestem gotowy na sąd i wiem, że zostanę usprawiedliwiony (18); ile mam nieprawości i grzechów? Daj mi poznać moje przestępstwo i grzech (23);
- Hioba 14 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-22): któż może wydobyć czystego z nieczystego? Ani jeden (4); obyś mnie w grobie ukrył i schował, aż twój gniew się uciszy, wyznaczył mi czas i wspomniał na mnie. Gdy człowiek umrze, czy znowu ożyje? Przez wszystkie dni wyznaczonego mi czasu będę czekał, aż nadejdzie moja zmiana. Zawołasz, a ja ci odpowiem; zatęsknisz za dziełem swoich rąk (13-15);
- Hioba 15 - mowa Elifaza (1-35): twoje usta bowiem pokazują twą nieprawość, posługujesz się mową przebiegłych. Twoje usta cię potępiają, a nie ja; twoje wargi świadczą przeciwko tobie (5,6); czym jest człowiek, aby miał być czysty, urodzony z kobiety, aby miał być sprawiedliwy? Oto nawet swoim świętym on nie ufa i niebiosa nie są czyste w jego oczach (14,15);
- Hioba 16 - odpowiedź Hioba (1-22): kiedy będzie koniec tych próżnych słów? Albo co cię skłania do tego, że tak odpowiadasz? Ja także mógłbym mówić jak wy; gdybyście byli w moim położeniu, mógłbym nagromadzić słów przeciwko wam i potrząsać głową nad wami. Ja jednak pokrzepiałbym was swoimi ustami i poruszanie moich warg ulżyłoby waszym cierpieniom (3-5); moi przyjaciele szydzą ze mnie, ale moje oko wylewa łzy ku Bogu (20);
- Hioba 17 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-16): ich serce bowiem ukryłeś przed zrozumieniem, dlatego ich nie wywyższysz (4);
- Hioba 18 - odpowiedź Bildada (1-21): kiedy wreszcie położycie kres tym słowom? Pomyślcie, potem będziemy mówić (2); tak, światło niegodziwych zgaśnie, a iskra jego ognia już nie zaświeci (5);
- Hioba 19 - odpowiedź Hioba (1-29): jak długo będziecie dręczyć moją duszę i miażdżyć mnie słowami? Już dziesięć razy znieważyliście mnie. Nie wstyd wam, że tak się znęcacie nade mną? (2,3); przebywający w moim domu i moje służące uważają mnie za obcego. Stałem się cudzoziemcem w ich oczach. Wołałem na swego sługę, ale on się nie odzywa, chociaż go błagam swoimi ustami. Moim oddechem brzydzi się moja żona, choć błagam ze względu na synów z mojego ciała (15-17); wiem bowiem, że mój Odkupiciel żyje i że w ostateczny dzień stanie na ziemi. A choć moja skóra się rozłoży, to w swoim ciele ujrzę Boga. Ujrzę go ja sam, ujrzą go moje oczy, a nie kto inny, choć moje nerki zniszczały w moim wnętrzu (25-27);
- Hioba 20 - odpowiedź Sofara (1-29): czy nie wiesz, że od wieków, odkąd człowieka postawiono na ziemi, radość niegodziwych jest krótka, a wesołość obłudnika trwa okamgnienie? Choćby jego wyniosłość sięgała aż do niebios, a jego głowa – do obłoków; to jednak zginie on na wieki jak jego własny gnój, a ci, którzy go widzieli, powiedzą: Gdzie on się podział? (4-7);
- Hioba 21 - odpowiedź Hioba (1-34): czemu niegodziwi żyją, starzeją się, a nawet wzrastają w bogactwie? Dlatego mówią do Boga: Odejdź od nas, bo nie chcemy poznać twoich dróg. Kim jest Wszechmocny, abyśmy mieli mu służyć? Cóż nam pomoże to, że będziemy się modlić do niego? (7,14,15); czemu więc daremnie mnie pocieszacie, skoro w waszych odpowiedziach pozostaje fałsz? (34);
- Hioba 22 - odpowiedź Elifaza (1-30): czy twoja niegodziwość nie jest wielka i twoje nieprawości nie mają końca? Brałeś bowiem zastaw od swoich braci bez powodu i nagich z szat obdzierałeś. Nie podałeś wody zmęczonemu, a głodnemu odmówiłeś chleba. Ale możnemu dałeś ziemię, a poważany mieszkał w niej. Wdowy odprawiłeś z niczym, a sierotom połamałeś ramiona. Dlatego ogarnęły cię sidła, a trwoży cię nagły strach (5-10); obłoki są jego zasłoną, więc nie widzi, po okręgu niebios się przechadza (14); zapoznaj się z nim i zawrzyj z nim pokój, bo będzie ci się szczęściło. Przyjmij, proszę, prawo z jego ust i złóż jego słowa w swoim sercu. Jeśli się nawrócisz do Wszechmocnego, zostaniesz odbudowany i oddalisz nieprawość od swego namiotu (21-23);
- Hioba 23 - odpowiedź Hioba (1-17): gdybym wiedział, gdzie mógłbym go znaleźć, udałbym się aż do jego tronu. Przedstawiłbym mu swoją sprawę, a moje usta napełniłbym dowodami (3,4); on zna drogę, którą kroczę; kiedy mnie doświadczy, wyjdę jak złoto (10);
- Hioba 24 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-24): jak susza i upał trawią wody śniegu, tak grób trawi grzeszników. Zapomni o nim łono jego matki, a robak będzie się nim karmić jak słodycz; nikt go więcej nie wspomni, a nieprawość zostanie połamana jak drzewo (19,20); na chwilę zostali wywyższeni, ale już ich nie ma; zostali poniżeni i ściśnieni jak wszyscy inni, a jak wierzch kłosa zostaną wycięci (24);
- Hioba 25 - odpowiedź Bildada (1-6): jak więc może człowiek być usprawiedliwiony przed Bogiem? Albo jak może być czysty ten, kto się urodził z kobiety? (4);
- Hioba 26 - odpowiedź Hioba (1-14): rozciągnął północ nad pustym miejscem i ziemię zawiesił na niczym (7); swoim duchem przyozdobił niebiosa, a jego ręka stworzyła pokrzywionego węża. Oto tylko cząstka jego dróg, ale jakże mało o nim słyszymy! A kto pojmie grzmot jego wielkiej potęgi? (13,14);
- Hioba 27 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-23): dopóki jest we mnie tchnienie i duch Boży w moich nozdrzach, moje wargi nie będą mówiły niegodziwości, a mój język nie wypowie fałszu (3,4); będę trzymał się swojej sprawiedliwości i nie puszczę jej; moje serce nie oskarży mnie, póki żyję (6);
- Hioba 28 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-28): Bóg rozumie drogę mądrości, on zna jej miejsce. On bowiem patrzy na krańce ziemi i widzi wszystko, co jest pod niebem (23,24); oto bojaźń Pana, ona jest mądrością, a odstąpienie od zła jest rozumem (28);
- Hioba 29 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-25): obym był taki jak za dawnych miesięcy, za tych dni, w których Bóg mnie strzegł (2); przyoblekłem się w sprawiedliwość i ona mnie okryła. Mój sąd był jak płaszcz i korona (14);
- Hioba 30 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-31): ale teraz śmieją się ze mnie młodsi ode mnie, ci, których ojców nie uznałbym za godnych, by postawić ich z psami swojej trzody (1); teraz rozpływa się we mnie moja dusza, ogarnęły mnie dni cierpienia (16);
- Hioba 31 - ciąg dalszy mowy Hioba (1-40): czy zatracenie nie jest przygotowane dla niegodziwych i sroga pomsta dla czyniących nieprawość? Czyż on nie widzi moich dróg i nie liczy wszystkich moich kroków? (3,4) Jeśli zlekceważyłem sprawę swojego sługi albo swojej służącej, gdy wiedli spór ze mną; co zrobię, gdy Bóg powstanie? Gdy mnie nawiedzi, co mu odpowiem? (13,14); bałem się bowiem klęski od Boga, a przed jego majestatem nie mógłbym się ostać (23);
- Hioba 32 - mowa Elihu (1-22): a gdy ci trzej mężczyźni przestali odpowiadać Hiobowi, ponieważ był sprawiedliwy we własnych oczach, wtedy zapłonął gniewem Elihu, syn Barakeela, Buzyta, z rodu Ram; rozgniewał się na Hioba, gdyż usprawiedliwiał siebie bardziej niż Boga. Rozpalił się także jego gniew na jego trzech przyjaciół, bo nie znaleźli żadnej odpowiedzi, a jednak potępiali Hioba (1-3);
- Hioba 33 - Elihu krytykuje Hioba (1-33): Duch Boży stworzył mnie, tchnienie Wszechmocnego ożywiło mnie (4); ty jednak powiedziałeś mi do uszu, słyszałem dźwięk twoich słów: jestem czysty, bez przestępstwa, jestem niewinny i nie ma we mnie nieprawości. Oto on znajduje zarzuty przeciwko mnie i uważa mnie za swego wroga. Zakuł moje nogi w dyby, a zważa na wszystkie moje ścieżki. Otóż w tym nie jesteś sprawiedliwy. Powiem ci, że Bóg jest większy od człowieka. Dlaczego z nim się spierasz? Przecież on nie tłumaczy się z żadnych swoich spraw. Bóg bowiem mówi raz i drugi, ale człowiek tego nie dostrzega (8-14);
- Hioba 34 - ciąg dalszy mowy Elihu (1-37): czy jest człowiek podobny do Hioba, który pije obelgi jak wodę? I który obraca się w towarzystwie czyniących nieprawość i chodzi z niegodziwcami? (7,8); dlatego posłuchajcie mnie, ludzie rozumni: daleki jest Bóg od niegodziwości, Wszechmocny – od nieprawości. Bo odpłaci człowiekowi według jego czynu i wynagrodzi każdemu według jego drogi (10,11); gdyby zwrócił ku człowiekowi swoje serce, gdyby wziął do siebie jego ducha i tchnienie; to zginęłoby wszelkie ciało razem, a człowiek w proch by się obrócił (14,15); Jego oczy bowiem patrzą na drogi człowieka i on widzi wszystkie jego kroki (21); na człowieka bowiem nie wkłada więcej niż to, co słuszne, aby stawił się na sąd przed Bogiem (23); Hiob mówi niemądrze, a jego słowa nie są roztropne. Niech Hiob zostanie doświadczony do końca za swoje odpowiedzi odnośnie do niegodziwych ludzi. Dodaje bowiem buntu do swego grzechu, klaszcze przy nas rękoma i mnoży swoje słowa przeciwko Bogu (35-37);
- Hioba 35 - ciąg dalszy mowy Elihu (1-16): jeśli zgrzeszysz, co zrobisz przeciwko niemu? A jeśli pomnożą się twoje nieprawości, co mu uczynisz? Jeśli jesteś sprawiedliwy, co mu dajesz? Albo co otrzymuje z twojej ręki? Twoja niegodziwość zaszkodzi człowiekowi takiemu jak ty, a twoja sprawiedliwość pomoże synowi człowieka (6-8);
- Hioba 36 - ciąg dalszy mowy Elihu (1-33): nie odwraca swoich oczu od sprawiedliwego, ale sadza ich na wieki z królami na tronie – i są wywyższeni (7); oto Bóg jest najwyższy w swojej potędze, któż może tak nauczyć jak on? Kto mu wytyczył jego drogę? Albo kto mu powie: Popełniłeś nieprawość? (22,23);
- Hioba 37 - ciąg dalszy mowy Elihu (1-24): Bóg cudownie grzmi swoim głosem, czyni wielkie rzeczy, których nie możemy zrozumieć (5); pieczętuje rękę każdego człowieka, aby wszyscy ludzie poznali jego dzieło (7);
- Hioba 38 - Pan odpowiada Hiobowi (1-41): przepasz teraz swe biodra jak mężczyzna, będę cię pytał, a ty mi odpowiadaj (3);
- Hioba 39 - ciąg dalszy odpowiedzi Pana (1-30): czy znasz porę, kiedy rodzą górskie kozice? Czy wiesz, kiedy rodzą łanie? Czy możesz zliczyć miesiące, w których noszą młode? Czy znasz czas ich porodu? (1,2);
- Hioba 40 - rozmowa Hioba z Bogiem (1-24): PAN mówił dalej do Hioba: czy ten, co wiedzie spór z Wszechmogącym, będzie go pouczał? Niech na to odpowie ten, który strofuje Boga (1,2); wtedy Hiob odpowiedział PANU: oto jestem nędzny, cóż ci odpowiem? Przyłożę swoją rękę do ust. Raz mówiłem i drugi, ale więcej nie odpowiem, niczego więcej nie dodam (3-5); PAN odpowiedział Hiobowi spośród wichru: przepasz teraz swe biodra jak mężczyzna: będę cię pytał, a ty mnie pouczysz. Czy chcesz wniwecz obrócić mój sąd? Czy potępisz mnie, aby usprawiedliwić samego siebie? (6-8); oto behemot, którego stworzyłem wraz z tobą (15);
- Hioba 41 - ciąg dalszy odpowiedzi Pana (1-34): kto zdoła więc stanąć przede mną? Kto mi coś dał, abym mu odpłacił? Cokolwiek znajduje się pod całym niebem należy do mnie (10,11); opis behemota (15-34);
- Hioba 42 - (1-17): pokuta Hioba (1-6); Pan karci trzech przyjaciół Hioba i nakazuje im złożyć ofiarę za grzech (7-9); przywraca Hioba do poprzedniego stanu i daje mu wszystkie w dwójnasób (10-17).