Streszczenie Dziejów Apostolskich
Księga historyczna Nowego Testamentu umieszczona w kanonie za Ewangelią Jana, opisująca dzieje pierwotnego kościoła od wniebowstąpienia Jezusa do wizyty apostoła Pawła w Rzymie. Za autora Dziejów uważa się ewangelistę Łukasza, choć jego imię nie pojawia się w tekście. W sprawozdaniu liczącym 28 rozdziałów można wyodrębnić trzy główne wątki: 1) rozdziały 1-12 opisują działalność kościoła w Judei, w którym szczególną rolę odgrywa apostoł Piotr, 2) rozdziały 13-20 opisują działalność misyjną Pawła wśród pogan, 3) rozdziały 21-28 dotyczą ostatniego etapu działalności Pawła, który przybywa do Jerozolimy, zostaje oskarżony przez Żydów i głosi Chrystusa przez kolejne etapy swojego procesu. Poza wątkami ściśle historycznymi, księga zawiera także elementy doktrynalne, na które szczególną uwagę zwraca poniższe streszczenie:
- Dzieje Apostolskie 1 - zapowiedź chrztu duchem; Nie wasza to rzecz znać czasy i pory; Będziecie mi świadkami; wniebowstąpienie; los Judasza i wybór Macieja jako dwunastego apostoła;
- Dzieje Apostolskie 2 - chrzest duchem w Pięćdziesiątnicę; głoszenie we wszystkich językach zebranym na święto; przemówienie Piotra: 1) spełnienie proroctwa Joela, 2) ogłoszenie, że Jezus został wskrzeszony i jest zapowiedzianym Chrystusem, 3) proroctwo Dawida ("nie zostawisz bowiem mojej duszy w piekle i nie dasz swojemu Świętemu doznać zniszczenia"); A wszyscy, którzy uwierzyli, byli razem i wszystko mieli wspólne, sprzedawali posiadłości i dobra i rozdzielali je wszystkim według potrzeb;
- Dzieje Apostolskie 3 - uzdrowienie chromego od urodzenia; przemówienie Piotra: 1) I zabiliście Dawcę życia, którego Bóg wskrzesił z martwych ... Ale teraz, bracia, wiem, że uczyniliście to z nieświadomości, tak jak wasi przełożeni, 2) wezwanie do pokuty, 3) niebo musi zatrzymać Jezusa do czasu odnowienia wszystkich rzeczy, 4) proroctwo Mojżesza o Chrystusie;
- Dzieje Apostolskie 4 - uwięzienie Piotra i Jana, przesłuchanie przed arcykapłanem; świadectwo o Jezusie: 1) dzięki niemu chromy chodzi, 2) on jest odrzuconym kamieniem węgielnym, 3) nie ma innego imienia, w którym możemy być zbawieni; Nie było wśród nich nikogo, kto by cierpiał niedostatek, gdyż ci, którzy mieli pola albo domy, sprzedawali je i przynosili pieniądze za to, co posprzedawali; I kładli u stóp apostołów; rozdzielano to każdemu według potrzeb;
- Dzieje Apostolskie 5 - Ananiasz i Safira ukarani za kłamstwo; liczne cuda i uzdrowienia za sprawą apostołów; uwięzienie apostołów i cudowne uwolnienie za sprawą anioła: Idźcie i wystąpiwszy, mówcie do ludzi w świątyni wszystkie słowa tego życia; bardziej trzeba słuchać Boga niż ludzi; zeznania w Radzie i wystąpienie Gamaliela: Jeśli ten zamysł czy ta sprawa pochodzi od ludzi, obróci się wniwecz; ale jeśli pochodzi od Boga, nie będziecie mogli tego zniszczyć; A oni odchodzili sprzed Rady, ciesząc się, że stali się godni znosić zniewagę dla imienia Jezusa;
- Dzieje Apostolskie 6 - wybór diakonów; sąd nad Szczepanem;
- Dzieje Apostolskie 7 - przemówienie Szczepana podsumowujące historię narodu wybranego, wybrane wątki: 1) 400 lat prześladowania Izraela w obcej ziemi; Abraham przybyszem bez prawa własności, 2) I zrobili cielca w tych dniach, i złożyli ofiarę temu bożkowi, i cieszyli się dziełami swoich rąk. Wtedy Bóg odwrócił się od nich i oddał ich w służbę zastępom nieba, jak jest napisane w księdze proroków: Czy mi składaliście zabite zwierzęta i inne ofiary na pustyni przez czterdzieści lat, domu Izraela? Raczej obnosiliście namiot Molocha i gwiazdę waszego boga Remfana, wizerunki, które sobie zrobiliście, żeby oddawać im cześć, 3) Najwyższy nie mieszka w świątyniach uczynionych ręką, 4) Wy, którzy otrzymaliście prawo przez rozporządzenie aniołów, lecz nie przestrzegaliście go; ukamienowanie Szczepana;
- Dzieje Apostolskie 8 - prześladowania Kościoła; działalność Saula; misja Piotra i Jana do Samarii; modlitwa, aby Samarytanie otrzymali Ducha Świętego. Na żadnego z nich bowiem jeszcze nie zstąpił. Byli tylko ochrzczeni w imię Pana Jezusa. Wtedy kładli na nich ręce, a oni otrzymywali Ducha Świętego; Szymon chce kupić moc ducha za pieniądze; Filip ogłasza Ewangelię etiopskiemu eunuchowi;
- Dzieje Apostolskie 9 - Saul prosi arcykapłana o listy do synagog w Damaszku, aby mógł tam prześladować wierzących; objawienie Chrystusa w drodze do Damaszku; Saul traci wzrok i jest doprowadzony do miasta; Ananiasz wkłada ręcę na Saula, ten odzyskuje wzrok i otrzymuje ducha; Saul głosi Ewangelię, ale musi uciekać z Damaszku do Jerozolimy przed Żydami, którzy chcą go zabić; działalność Piotra: uzdrowienie Eneasza, wskrzeszenie Tabity;
- Dzieje Apostolskie 10 - widzenie Piotra dotyczące zwierząt czystych i nieczystych; nawrócenie Korneliusza; Bóg nie ma względu na osoby, ale w każdym narodzie miły jest mu ten, kto się go boi i czyni to, co sprawiedliwe;
- Dzieje Apostolskie 11 - Piotr wyjaśnia w Jerozolimie, co stało się u Korneliusza w Cezarei; A usłyszawszy to, uspokoili się i chwalili Boga, mówiąc: A więc i poganom dał Bóg pokutę ku życiu; Barnaba i Saul w Antiochii; W Antiochii też po raz pierwszy uczniów nazwano chrześcijanami; wielki głód w ziemi za cesarza Klaudiusza;
- Dzieje Apostolskie 12 - prześladowania za rządów Heroda; śmierć Jakuba, brata Jana; uwięzienie Piotra i cudowne uwolnienie za sprawą anioła; śmierć Heroda;
- Dzieje Apostolskie 13 - wyprawienie z Antiochii Barnaby i Saula do pracy ewangelizacyjnej wśród pogan; oślepienie czarownika Elimasa; przemówienie Pawła w synagodze w Antiochii Pizydyjskiej: 1) Przez niego każdy, kto uwierzy, jest usprawiedliwiony we wszystkim, w czym nie mogliście być usprawiedliwieni przez Prawo Mojżesza, 2) Wam najpierw miało być zwiastowane słowo Boże. Skoro jednak je odrzucacie i uważacie się za niegodnych życia wiecznego, zwracamy się do pogan;
- Dzieje Apostolskie 14 - uzdrowienie człowieka chromego od urodzenia w Listrze; tłum ogłasza Pawła i Barnabę Merkurym i Jowiszem, rozpoczyna składanie ofiar; z Antiochii i Ikonium nadchodzą Żydzi, którzy namówiwszy lud, kamienują Pawła i wywlekają go za miasto, myśląc, że umarł; Paweł z Barnabą głoszą, że przez wiele utrapień musimy wejść do królestwa Bożego; ustanawianie starszych w lokalnych kościołach;
- Dzieje Apostolskie 15 - Żydzi nauczają nowo nawróconych, że muszą poddać się obrzezaniu; narada w Jerozolimie w sprawie zachowywania Zakonu Mojżesza; przemowa Piotra i Jakuba; decyzja: Wstrzymujcie się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego, co uduszone, i od nierządu; rozdzielenie Pawła i Barnaby z powodu kłótni o to, czy należy zabrać w dalszą podróż Marka;
- Dzieje Apostolskie 16 - Paweł spotyka Tymoteusza, poddaje go obrzezaniu ze względu na Żydów i zabiera w dalszą podróż; nocne widzenie Pawła wzywające go do Macedonii; chrzest Lidii i gościna Pawła; wyrzucenie ducha wróżbiarstwa z dziewczyny, która przynosiła w ten sposób dochód swoim panom; Paweł i Sylas w więzieniu; trzęsienie ziemi i uwolnienie więźniów; wiara strażnika: Uwierz, a będziesz zbawiony;
- Dzieje Apostolskie 17 - głoszenie i zamieszki w Tesalonice; Berejczycy szlachetniejsi od tych w Tesalonice, gdyż przyjęli słowo Boże z całą gotowością i codziennie badali Pisma, czy tak się sprawy mają; Żydzi chodzą za Pawłem i wzniecają zamieszki; głoszenie w Atenach, dysputa z filozofami greckimi: 1) Bóg nie mieszka w świątyniach zbudowanych ręką, 2) Bóg wprawdzie pomijał czasy nieświadomości, teraz jednak nakazuje wszędzie wszystkim ludziom pokutować. Gdyż wyznaczył dzień, w którym będzie sprawiedliwie sądził cały świat przez człowieka, którego do tego przeznaczył, zapewniając o tym wszystkich przez wskrzeszenie go z martwych;
- Dzieje Apostolskie 18 - Paweł głosi Żydom w Koryncie: Krew wasza na waszą głowę, ja jestem czysty. Od tej chwili pójdę do pogan; dalsza podróż Pawła; przybycie do Efezu i sylwetka Apollosa z Aleksandrii;
- Dzieje Apostolskie 19 - Paweł spotyka uczniów ochrzczonych chrztem Jana; zły duch w opętanym rzuca się na żydowskich egzorcystów wzywających imienia Jezusa; bunt wyznawców bogini Diany przeciw Pawłowi w Efezie;
- Dzieje Apostolskie 20 - podróż w Grecji i Macedonii; wskrzeszenie Eutycha, który wypadł z okna podczas przemówienia Pawła; spotkanie ze starszymi kościoła efeskiego; zapowiedź męczeństwa Pawła i nadejścia odstępstwa po jego śmierci; podróż do Jerozolimy na Pięćdziesiątnicę;
- Dzieje Apostolskie 21 - proroctwo Agabosa o męczeństwie Pawła; narada w Jerozolimie, w jaki sposób uniknąć rozruchów spowodowanych wieściami, że Paweł odwodzi Żydów od Mojżesza; Żydzi usiłują zabić Pawła;
- Dzieje Apostolskie 22 - obrona Pawła przed Żydami: 1) przypomnienie postępowania w judaiźmie i objawienia Jezusa w drodze do Damaszku, 2) podczas modlitwy Paweł otrzymuje polecenie głoszenia poganom; apostoł unika biczowania, ponieważ powołuje się na obywatelstwo;
- Dzieje Apostolskie 23 - Paweł staje przed Radą i wywołuje rozdźwięk między faryzeuszami i saduceuszami z powodu nadziei zmartwychwstania; Żydzi zamierzają zabić apostoła; po ujawnieniu spisku dowódca organizuje transport Pawła do Cezarei na przesłuchanie przed namiestnikiem Feliksem;
- Dzieje Apostolskie 24 - przesłuchanie przed Feliksem; zmartwychwstanie sprawiedliwych i niesprawiedliwych; Feliks zostawia Pawła w więzieniu;
- Dzieje Apostolskie 25 - proces przed nowym namiestnikiem Festusem; Paweł odwołuje się do cesarza; Festus ustala z królem Agryppą, że Paweł stanie przed nim na przesłuchanie;
- Dzieje Apostolskie 26 - obrona Pawła przed Agryppą: apostoł powołany do pogan Dla otworzenia ich oczu, aby odwrócić ich od ciemności do światła, od mocy szatana do Boga, aby otrzymali przebaczenie grzechów i dziedzictwo między uświęconymi przez wiarę; Wtedy Agryppa powiedział do Pawła: Niemal przekonałeś mnie, żebym został chrześcijaninem;
- Dzieje Apostolskie 27 - podróż do Italii; trudne warunki na morzu; statek osiada na mieliźnie, ale wszystkim udaje się uratować i dotrzeć do brzegu;
- Dzieje Apostolskie 28 - gościna na Malcie; uzdrowienie ojca naczelnika wyspy; podróż do Rzymu; dwuletni pobyt Pawła w Rzymie.
Dzieje Apostolskie 1
Dzieje 1:5,8
"Jan bowiem chrzcił wodą, ale wy po niewielu dniach będziecie ochrzczeni Duchem Świętym ... Ale przyjmiecie moc Ducha Świętego, który zstąpi na was, i będziecie mi świadkami w Jerozolimie, w całej Judei, w Samarii i aż po krańce ziemi" (UBG)
Komentarz: zrodzenie z ducha i chrzest duchem nie są pojęciami tożsamymi. Werset 8 mówi dosłownie: przyjmiecie moc tego ducha, który do was przyszedł (czas przeszły). Duch już przyszedł, ponieważ apostołowie otrzymali nowe zrodzenie wtedy, kiedy uwierzyli w Jezusa Chrystusa. Nie otrzymali jednak jeszcze wówczas chrztu duchem, ponieważ istotą chrztu jest rozwój w zrozumieniu. Uczniowie tymczasem aż do Pięćdziesiątnicy pozostawali w znacznym stopniu nieświadomi odnośnie sposobu wypełniania się Boskiego planu. Języki ognia, które wówczas zaświeciły nad ich głowami, symbolizowały oświecenie, którego doświadczyli przez wylanie ducha. Ponadto, otrzymali moc ducha - nadzwyczajne dary (np. mówienie językami), które miały pomóc im 'być świadkami aż po krańce ziemi'.
Kontekstowe tematy Biblijne:
Dzieje 1:6,7
"Tak więc zebrani pytali go: Panie, czy w tym czasie przywrócisz królestwo Izraelowi? (7) Lecz on im odpowiedział: Nie do was należy znać czasy i pory, które Ojciec ustanowił swoją władzą" (UBG)
Komentarz: przywrócenie królestwa Izraelowi będzie elementem Chrystusowej epifanii, dlatego pytanie uczniów de facto jest pytaniem o czas objawienia się naszego Pana wszelkiemu ciału i objęcia przez niego władzy nad ziemią. Odpowiedź udzielona uczniom wskazuje, że nikt nie jest upoważniony, aby to wiedzieć przed czasem i rzeczywiście historia wielu wieków pokazuje, że nikt dotychczas nie wskazał właściwej daty. W Mt. 24:30 Jezus mówi, że czas końca obecnego systemu stanie się jawny wraz z pokazaniem się znaku Syna Człowieczego - będzie to znak manifestacyjnie widoczny dla wszystkich i nikt nie będzie miał wątpliwości, co on zapowiada. Dopóki nie ma znaku na horyzoncie, dopóty pytanie o czas rozpoczęcia się królestwa Chrystusowego pozostaje bez odpowiedzi.
Kontekstowe tematy Biblijne:
Dzieje Apostolskie 2
Dzieje 2:38
"Wtedy Piotr powiedział do nich: Pokutujcie i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na przebaczenie grzechów, a otrzymacie dar Ducha Świętego" (UBG)
Komentarz: pokuta (gr. metanoia) oznacza zmianę myślenia - porzucenie dotychczasowego sposobu myślenia i działania sprzecznego z Boską sprawiedliwością. Chrzest zanurzenia jest symboliczną reprezentacją tego, czego doświadczamy w pokucie. Zanurzenie wyobraża śmierć 'starego człowieka' po to, aby mógł narodzić się 'człowiek nowy', wydający dobre owoce ducha. Ten element został podkreślony w wypowiedzi apostoła przez zaznaczenie, że pokuta jest 'na przebaczenie grzechów' - Biblijny sens przebaczenia to przykrycie szatą sprawiedliwości, zastąpienie grzechów pozytywnym postępowaniem. Wybrani, którzy tak czynią, stają się odbiorcami 'daru ducha', tzn. Boskiej poświęcającej miłości agape, która jest zapewnionym przez Boga narzędziem rozwoju nowego stworzenia - nowego charakteru w Chrystusie.
Kontekstowe tematy Biblijne:
- rozszerzony komentarz do Dziejów 2:38
- spłodzenie z ducha
Dzieje Apostolskie 4
Dzieje 4:12
"I nie ma w nikim innym zbawienia. Nie ma bowiem pod niebem żadnego innego imienia danego ludziom, przez które moglibyśmy być zbawieni" (UBG)
Komentarz: imię, o którym mówi werset 12, to charakter; to sposób myślenia i postępowania. Zbawieni jesteśmy nie przez to, że wypowiadamy imię Jezusa, ale przez to, że jesteśmy w jego imieniu - rozwijamy się na jego obraz. Nie ma pod niebem żadnego innego imienia, ponieważ tylko w Jezusie Bóg pokazał obraz moralnej doskonałości, który muszą odzwierciedlać wszystkie istoty obdarzone prawem do życia.
Kontekstowe tematy Biblijne:
- rozszerzony komentarz do Dziejów 4:12
- ofiara Jezusa Chrystusa
Dzieje Apostolskie 7
Dzieje 7:6
"I tak mu Bóg powiedział: Twoje potomstwo będzie przebywać w obcej ziemi, wezmą je w niewolę i będą je uciskać przez czterysta lat" (UBG)
Komentarz: 400 lat uciskania nie jest okresem przebywania Izraela w Egipcie, bowiem ten trwał 215 lat. Jest to czas ich przebywania "w obcej ziemi" - najpierw w Kanaanie, gdzie przebywał Abraham i jego potomkowie, ale bez prawa własności, a następnie w Egipcie. Ucisk zakończył się w momencie wyjścia narodu wybranego pod wodzą Mojżesza z Egiptu, rozpoczął się natomiast 400 lat wcześniej, kiedy 5-letni Izaak był prześladowany przez swojego starszego brata Ismaela.
Kontekstowe tematy Biblijne:
[początek strony]Dzieje Apostolskie 13
Dzieje 13:19,20
"A gdy wytępił siedem narodów w ziemi Kanaan, rozdzielił przez losowanie między nich ich ziemię. (20) A potem przez około czterysta pięćdziesiąt lat dawał im sędziów, aż do proroka Samuela" (UBG)
Komentarz: wersja Dziejów 13:19,20 w tłumaczeniu Biblii Gdańskiej jest dzisiaj powszechnie podważana jako niezgodna z najnowszymi znaleziskami. Nie ma jednak także jednolitego stanowiska wśród badaczy, co wspomniany w tym fragmencie okres 450 lat oznacza. Dwa najczęściej wyrażane stanowiska zakładają, że 1) 450 lat jest okresem podboju i podziału Kanaanu między plemiona oraz 2) jest to okres od narodzenia Izaaka do podziału ziemi i początku okresu sędziów. Każde z tych stanowisk poważnie koliduje jednak z kontekstowymi informacjami zawartymi w Biblii. Jedyną przesłanką, która wyklucza przyjęcie 450 lat jako okresu sędziów, jest 1 Kr. 6:1, która pozostawia na ten okres 350 lat. Występuje jednak tutaj bezpośrednia kolizja z Sdz. 11:26 - te dwa wersety po prostu nie mogą być jednocześnie prawdziwe. Dlatego rozsądnym wydaje się być pogląd części badaczy, że do 1 Kr. 6:1 wkradł się błąd podczas przepisywania i podany tam okres w rzeczywistości trwał 580 lat.
Kontekstowe tematy Biblijne:
- rozszerzony komentarz do Dziejów 13:19,20
- 480 lat od Exodusu do świątyni Salomona
- chronologia Biblijna
Dzieje Apostolskie 14
Dzieje 14:23
"A gdy w każdym kościele ustanowili starszych, modląc się i poszcząc, powierzyli ich Panu, w którego uwierzyli" (UBG)
Komentarz: greckie cheirotoneo oznacza właściwie podniesienie bądź wyciągnięcie rąk. W kontekście Dziejów 14:23 oznacza włożenie rąk na osobę w akcie nadania jej starszeństwa w społeczności przez osobę posiadającą odpowiedni autorytet. Nie oznacza natomiast demokratycznego głosowania, co jest oczywiste z faktu, że nakładania rąk dokonywali w tym przypadku Paweł i Barnabas. Nie wydaje się, aby w takim gronie przeprowadzali oni głosowanie nad kandydaturami. Raczej, podjąwszy decyzję, ogłosili ją całej społeczności poprzez włożenie rąk na nowych starszych.
Kontekstowe tematy Biblijne:
- rozszerzony komentarz do Dziejów 14:23
- sukcesja apostolska
Dzieje Apostolskie 16
Dzieje 16:30-34
"A wyprowadziwszy ich z więzienia, powiedział: Panowie, co mam czynić, abym był zbawiony? (31) A oni odpowiedzieli: Uwierz w Pana Jezusa Chrystusa, a będziesz zbawiony, ty i twój dom. (32) I głosili słowo Pańskie jemu i wszystkim jego domownikom. (33) Tej samej godziny w nocy wziął ich ze sobą, obmył ich rany i natychmiast się ochrzcił, on i wszyscy jego domownicy. (34) Wprowadził ich do swego domu, zastawił przed nimi stół i weselił się, uwierzywszy Bogu z całym swoim domem" (UBG)
Komentarz: wiara ma w sobie element przekonania i działania. Przekonanie i związane z nim działanie motywowane miłością obowiązkową (pobożnością) jest obowiązkiem człowieka, dlatego Piotr mówi strażnikowi: uwierz. Wiara, która w pełni współpracuje z Bogiem, jest dla człowieka źródłem zbawienia, nie tylko w sensie uwolnienia od grzechu, ale także uzyskania daru życia.
Kontekstowe tematy Biblijne:
- rozszerzony komentarz do Dziejów 16:30-34
Dzieje Apostolskie 26
Dzieje 26:18-20
"Dla otworzenia ich oczu, aby odwrócić ich od ciemności do światła, od mocy szatana do Boga, aby otrzymali przebaczenie grzechów i dziedzictwo między uświęconymi przez wiarę we mnie. (19) Dlatego też, królu Agryppo, nie byłem nieposłuszny temu niebieskiemu widzeniu. (20) Ale głosiłem najpierw tym, którzy są w Damaszku, w Jerozolimie, w całej Judei, i poganom, żeby pokutowali i nawrócili się do Boga, i spełniali uczynki godne pokuty" (UBG)
Komentarz: w wersecie 20 apostoł Paweł mówi, co jest treścią jego Ewangelii - pokuta z grzechów i nawrócenie do Boga. Pokuta oznacza porzucenie dawnego sposobu myślenia i postępowania, nawrócenie oznacza przyjęcie zasad Ewangelii za nasze własne. Podjęcie tych działań jest obowiązkiem każdego człowieka. Ich skutek natomiast został opisany w wersecie 18. Miłość agape, która jest darem Boga dla wybranych, prowadzi przede wszystkim do 'otwarcia oczu ich' przez umiłowanie prawdy, jej poszukiwanie i zgłębianie. Wzrost w znajomości z kolei prowadzi do uwolnienia od grzechów, ponieważ lepsza znajomość zasad prawa Bożego we współpracy z duchem posłuszeństwa prowadzi do coraz bardziej skutecznego wydawania owocu ducha przy jednoczesnym unikaniu nieprawości. Rozwinięcie w ten sposób charakteru na obraz Jezusa Chrystusa zapewni nam stosowne do tego 'dziedzictwo wśród poświęconych przez wiarę', z najwyższą nagrodą zmartwychwstania do niezniszczalnej Boskiej natury.
Kontekstowe tematy Biblijne:
- rozszerzony komentarz do Dziejów 26:18-20