W 1 Kor. 6:9-11 apostoł Paweł wymienia postawy, które w Gal. 5:19-21 nazwał 'uczynkami ciała'. Ale wymienia je nie jako odosobnione występki, ale jako stałe elementy osobowości, które rozwijają ludzie żyjący poza powołaniem, bez wiary. Nowy Testament w kilku miejscach określa taką osobowość mianem 'starego człowieka', którym byliśmy, a którym już nie jesteśmy (Rzym. 6:6; Ef. 4:20-24, Kol. 3:8-11). W badanym 1 Kor. 6:9-11 dowiadujemy się, co musi się wydarzyć, aby ta nasza dawna osobowość rzeczywiście przestała istnieć, a mogła być zastąpiona osobowością nową, przyjemną dla Boga.
Pokuta i nawrócenie
Pierwszym zarysem tej zmiany, o którym pisze Paweł w 1 Kor. 6:9-11, jest 'obmycie'. Pomimo tego, że w różnych przekładach Biblijnych często można spotkać trzy formy bierne (jak np. w Biblii Tysiąclecia) - "zostaliście obmyci, uświęceni i usprawiedliwieni" - tekst oryginału używa w tym miejscu formy zwrotnej, "obmyliście się". A więc to obmycie jest efektem działalności samych powołanych. Ewangelia, przez którą jesteśmy powołani, jest dosłownie zaproszeniem (gr. kaleo) do pokuty (Mt. 4:17; 2 Tes. 2:14) - narzędziem do tego, abyśmy widząc doskonałość uczynków naszego Pana, w którego uwierzyliśmy, mogli także zobaczyć niedoskonałość naszego własnego postępowania. W 2 Kor. 7:8-12 Paweł utożsamia pokutę ze smutkiem z powodu niewłaściwego postępowania. "Smutek według Boga", o którym mówi apostoł, to jednak nie chwilowe zasmucenie z powodu tego czy innego grzechu, ale rewizja swojego dotychczasowego sposobu myślenia.
Taki też jest sens pokuty. Greckie metanoeo, które tłumaczymy jako 'pokutować' bądź 'odczuwać skruchę' dosłownie oznacza 'zmienić zdanie'. Wyraźnie ten sens pokuty widać na przykładzie Łk. 17:3-4, gdzie Jezus mówi o warunkach odpuszczenia grzechów: "Jeśli twój brat zgrzeszy, upomnij go. A jeśli się nawróci [metanoese], przebacz mu" (ESP). W Biblii Tysiąclecia czytamy: "jeśli żałuje [brat twój]", ale już przekład interlinearny podaje: "jeśli zmieni myślenie" (GP) - jeśli uzna, że popełnił błąd. Podstawą zmiany, o której mówi 1 Kor. 6:9-11, musi zatem być metanoia - zmiana myślenia rozumiana jako przekonanie o grzeszności dotychczasowego postępowania. Jej podstawą z kolei musi być wiara - przekonanie o zbawieniu w Jezusie Chrystusie, bowiem to na jego wzór mamy być przemienieni (Rzym. 8:29).
Warto zauważyć związek pokuty z symbolem obmycia. Jan Chrzciciel jest tym, który głosi pokutę symbolizowaną chrztem wodnym - symbolicznym obmyciem w wodach Jordanu (Mt. 3:1-12). Tak jak Izrael musiał przejść przez wody morza, aby wejść w relację przymierza z Bogiem przy Synaju, tak powrót do tej relacji obciążonego grzechami Izraela zostaje symbolicznie potwierdzony 'przejściem' przez wody Jordanu podczas chrztu. Chrzest połączony z wyznawaniem grzechów dodatkowo podkreśla sens metanoia - wyznanie grzechów jest w tym sensie jednocześnie deklaracją ich porzucenia i powrotu do przymierza z Bogiem (Mt. 3:6). Pisząc w 1 Kor. 6:11 o obmyciu, apostoł Paweł wskazuje, że pokuta ma rzeczywistą wartość związaną z przebaczeniem grzechów - oczyszczeniem się ze skazy ducha i ciała. Podobnie naucza nasz Pan w Łk. 17:3,4 - warunkiem odpuszczenia grzechów jest nie tyle zmiana postępowania - wówczas warunek siedmiokrotnego odpuszczenia nie miałby szczególnego zastosowania - ale już sama zmiana myślenia, potępienie przez grzesznika jego własnego postępowania, nawet jeśli nie od razu będzie możliwa jego zmiana.
Rozumiana w powyższym znaczeniu, pokuta jest czynnością jednorazową - decyzją o porzuceniu grzechu. Pokutując, dosłownie 'zmieniamy myślenie' - decydujemy, że pewne rzeczy w naszym życiu były niezgodne z wzorem, jaki mamy w Jezusie Chrystusie, i postanawiamy je porzucić. Lustrzanym odbiciem metanoia jest epistrofe, czyli nawrócenie. Tak jak w pokucie odrzuciliśmy pewne rzeczy niezgodne z wzorem, tak w nawróceniu przyjmujemy do realizacji te, których dotąd w nas brakowało. O ile jednak pokuta ma postać jednorazowej decyzji, nawrócenie jest procesem. Nasze zwracanie się ku Panu obejmuje bowiem zarówno poznawanie nauki Biblijnej, jak i przemianę charakteru, która dokonuje się stopniowo, ale też w pewnym sensie automatycznie w miarę tego, jako prowadzony znajomością prawdy umysł inicjuje zachowania inne niż te, których wzorce posiadał 'stary człowiek' (Rzym. 6:6; Jak. 1:22-25). Pokutę i nawrócenie podejmują wszyscy wierzący w Chrystusa. Jest jednak coś, co Bóg czyni tylko względem wybranych: "aleście poświęceni, aleście usprawiedliwieni" (1 Kor. 6:11 BG).
Poświęcenie i usprawiedliwienie w 1 Kor. 6:11
Nieprzypadkowo apostoł Paweł wymienia poświęcenie i usprawiedliwienie w stronie biernej, ponieważ, jak sam zauważa, mają one miejsce "w imieniu Pana Jezusa i przez Ducha Boga naszego" (1 Kor. 6:11 BG). Do pokuty i nawrócenia Bóg zaprasza wszystkich bez wyjątku (Dzieje 17:30; Rzym. 1:18-20). Niemniej wybrani, którzy pokutują, zostają przez Boga obdarzeni szczególnym darem, którego nie otrzymują niewybrani - darem miłości agape (Dzieje 2:38; Rzym. 5:5). Agape jest miłością prawdy, która umożliwia wybranym podjęcie ofiary dla prawdy śladem Jezusa Chrystusa (Jn. 18:37). O jej wpływie na wybranych pisze apostoł Paweł, że "przyciska nas ... aby ci, którzy żyją, już więcej sobie nie żyli, ale temu, który za nich umarł i jest wzbudzony" (2 Kor. 5:14,15 BG). Jest zatem agape wolą poświęcenia - przeznaczenia naszego życia dla służby Ewangelii. "Albowiem Bóg jest, który sprawuje w was chcenie i skuteczne wykonanie według upodobania swego" (Flp. 2:13 BG).
Warto w tym kontekście wspomnieć, że poświęcenie, o którym czytamy w 1 Kor. 6:11 według Biblii Gdańskiej, w oryginale zostało opisane czasownikiem hagiazo, dosłownie oznaczającym 'uczynić świętym' (od greckiego hagios). W języku polskim hagiazo jest tłumaczone jako 'poświęcić' lub 'uświęcić'. Tłumacze Biblii nie przedstawiają jednolitego poglądu, jak należy tłumaczyć hagiazo w przypadku badanego wersetu. Wybór znaczenia naturalnie jednak zależy od kontekstu. W komentarzu do Hbr. 10:10,14 pisałem, że poświęcenie jest aktem odłączenia, przeznaczenia dla szczególnej służby Bożej; uświęcenie to proces rozwijania cech świętości w charakterze. Jeśli w 1 Kor. 6:11 Paweł używa czasu przeszłego dokonanego, to nie w znaczeniu uświęcenia, bowiem oznaczałoby to, że adresaci jego listu rzeczywiście już osiągnęli doskonałość charakteru, ale w znaczeniu poświęcenia - wzbudzenia w wybranych woli podejmowania ofiary dla prawdy wzorem Jezusa Chrystusa.
Ponieważ adresatem miłości agape jest prawda Ewangelii, skutkiem wiernego wypełniania naszego poświęcenia będzie usprawiedliwienie - odwzorowanie prawdy w umysłach i charakterach wybranych. Tutaj jednak, podobnie jak w przypadku hagiazo, wybór właściwego znaczenia determinowany jest kontekstem. Użycie przez apostoła formy biernej w czasie przeszłym oznacza bowiem, że usprawiedliwienie w sensie 1 Kor. 6:11 jest już zdarzeniem dokonanym w przypadku wybranych. Byłbym ostrożny w stwierdzeniu, że przez ducha Bożego już staliśmy się faktycznie usprawiedliwieni w pełni naszych osobowości, bo wiemy przecież, że "w wielu upadamy wszyscy" (Jak. 3:2 UBG). Tym, co istotnie zostaje usprawiedliwione dzięki wpływowi miłości prawdy jest nasz umysł. Agape bowiem nie tylko jest naszą wolą podążania za prawdą, ale również uzdalnia nas w tym kierunku. W ten sposób 'Syn Boga dał nam myślenie, abyśmy poznawali Prawdziwego' (1 Jn. 5:20 GP).
Nasz Pan z kolei oznajmia, że poznawanie jest życiem wiecznym (Jn. 17:3). Warunkiem uzyskania życia w oczach Boga nie jest poznanie - znajomość zestawu doktryn i prawd wiary najlepiej wyuczonych na pamięć - ale poznawanie - dyspozycja umysłu, który jest w stanie analizować zmieniającą się ciągle rzeczywistość i reagować na nią dynamicznie z uwzględnieniem znajomości niezmiennych zasad Boskiego porządku. W związku z tym apostoł Paweł pisze w Hbr. 5:14 o tych, "którzy przez przyzwyczajenie mają zmysły wyćwiczone ku rozeznaniu dobrego i złego" (BG). Ponieważ rzeczywistość jest zmienna, dobro i zło nie są kategoriami statycznymi, które można by określić za pomocą pewnej liczby przepisów prawa. Wręcz przeciwnie, apostoł pisze, że wymagają 'rozeznawania', a więc aktywnego zaangażowania aparatu poznawczego. Sprawiedliwymi zatem w świetle definicji są ci, którzy potrafią nazywać dobro i zło również tam, gdzie żaden przepis prawa tego nie określa; którzy potrafią wykorzystać kompas ducha do zdefiniowania właściwego kierunku w nieznanym sobie terenie.
Zatem usprawiedliwienie, o którym mówi 1 Kor. 6:11, jest czymś więcej niż podążaniem za przepisem prawa. Ponieważ prawo obejmuje zawsze ograniczoną ilość przepisów, stosowanie ich do nieograniczonej liczby sytuacji życiowych zawsze pozostawia margines dla niesprawiedliwości. Wybranym, którzy przez pokutę wyrażają wolę wypełniania sprawiedliwości, Bóg udziela swojego ducha prawdy, który uzdalnia do wypełnienia wszelkiej sprawiedliwości tych, którzy poddają się jego wpływowi. Dlatego w badanym fragmencie poświęcenie i usprawiedliwienie znajdujemy w formie biernej. Czas przeszły ponadto informuje nas o tym, że poświęcenie i usprawiedliwienie jest początkiem naszej drogi do zbawienia, które - poddani duchowi prawdy - musimy 'wypracować' (Flp. 2:12). W tym sensie także 1 Kor. 6:9-11 stanowi napomnienie dla wierzących, a jednocześnie zachętę: otrzymaliśmy od Boga niezbędne narzędzia w kierunku zmiany. Korzystajmy z nich tak, aby nasze powołanie nie okazało się daremnym, a ciało grzechu w nas zostało zastąpione Ciałem Chrystusa (2 Kor. 6:1,2).