Sens zbawienia, o którym naucza Rzym. 1:16-17, właściwie oddają dwa ostatnie słowa tego fragmentu: "żyć będzie". Adam sprowadził na siebie i cały swój ród wyrok śmierci; zbawienie musi zatem usuwać ten pierwotny skutek (Rzym. 5:12,17). Wyrok przyszedł jednak nie bez powodu. To nieposłuszeństwo Boskim wymogom sprawiedliwości sprowadziło na człowieka przekleństwo i tutaj nic się nie zmieniło i nie zmieni: każdy, kto grzeszy, umrze (Ez. 18:4). Dlatego apostoł Paweł łączy zbawienie z usprawiedliwieniem - "sprawiedliwy ... żyć będzie" (Rzym. 1:17 BT). O tym najwyraźniej uczy nasz Pan w Jn. 15:1-10 w przypowieści o winnym krzewie. Każda gałąź, która nie owocuje, jest odcinana i przeznaczona na spalenie (zniszczenie) i podobnie każdy, kto jest złączony z Chrystusem, a nie przynosi owocu. Jezus uzależnia jednak przynoszenie owocu od trwania w jego nauce (Jn. 15:2,3) i podobnie apostoł Paweł pisze w badanym fragmencie, że Ewangelia jest "mocą Bożą ku zbawieniu" (Rzym. 1:16 BT). Jeśli źródłem występku Adama było nieprzestrzeganie (i niezrozumienie) zasad Bożej sprawiedliwości, nauka ewangeliczna jest ich źródłem i wzorem. Tylko przez jej przestrzeganie wzór doskonałego charakteru naszego Pana może zostać w nas ukształtowany i utrwalony.
Wiara
Kluczowym elementem tego Biblijnego usprawiedliwienia jest wiara. We fragmencie Rzym. 1:16,17 apostoł Paweł wymienia wiarę aż trzykrotnie, pisząc, że 1) zbawienie jest dla każdego wierzącego, 2) sprawiedliwość jest "z wiary ku wierze" (GP) oraz 3) sprawiedliwy z wiary żyć będzie. Zwłaszcza drugi wymieniony przypadek sugeruje, że pojęcie wiary nie występuje tutaj tylko w jednej definicji i dlatego właśnie od definicji wiary warto zacząć dalsze badanie Rzym. 1:16,17. Greckie pistis ma dwa zasadnicze znaczenia: przekonanie i zaufanie. Przekonanie to wyłącznie stan umysłu, wiedza, która nie wykracza w sferę działania. Taką wiarę mają także demony, co najwyraźniej pokazuje, że z punktu widzenia usprawiedliwienia wiara rozumiana wyłącznie jako przekonanie jest bezwartościowa (Jak. 2:19). Wielką mistyfikacją chrześcijaństwa jest nauczanie, że wystarczy mieć przekonanie, że Jezus Chrystus jest zbawicielem, a już na tej podstawie Bóg uznaje nas za sprawiedliwych. Wiedzę tę ma także wielki Boży przeciwnik i każdy z jego demonów, a jednak do usprawiedliwienia im daleko.
Wiara, która ma wartość z punktu widzenia usprawiedliwienia, jest zaufaniem, a więc przekonaniem połączonym z działaniem. Aby przekonanie stało się działaniem, potrzebny jest motywator, który może być dwojakiego rodzaju. Może nim być to, co Pismo św. nazywa pobożnością (gr. eusebeia), a więc miłość obowiązkowa człowieka względem Boga, i może nim także być agape, czyli miłość ofiarnicza. Między tymi dwoma rodzajami miłości istnieją dość zasadnicze różnice. Istotą pobożności jest poczucie obowiązku, które rodzi się w człowieku wraz z przekonaniem o istnieniu Najwyższej Istoty. Jest to zatem forma sprawiedliwości - oddawania każdemu tego, co mu się należy (Mt. 22:21). Miłość ofiarnicza znacznie wykracza poza oddawanie tego, co jest należne. Powodowani miłością agape, oddajemy na służbę Bogu swoje życie. "Albowiem miłość Chrystusa przynagla nas ... aby ci, co żyją, już nie żyli dla siebie, lecz dla Tego, który za nich umarł i zmartwychwstał" (2 Kor. 5:14,15). Drugą znaczącą różnicą jest źródło wiary: pobożność jest obowiązkiem każdego człowieka, agape jest natomiast Bożym darem dla wybranych (Dzieje 17:30; Rzym. 5:5).
Usprawiedliwienie
Jak mają się te dwa rodzaje wiary do usprawiedliwienia - jedynym Biblijnym znaczeniem usprawiedliwienia jest reforma umysłu i charakteru według miary Bożych zasad. W grzesznym potomku Adama ta reforma przebiega dwutorowo, tzn. z jednej strony wymaga odwrócenia się od grzechu, a z drugiej strony rozwijania dobrych cech charakteru. Wiara powodowana pobożnością działa przez pokutę (gr. metanoia) przede wszystkim w obszarze pierwszym, tzn. w obszarze walki z grzechem. Nawrócenie (gr. epistrofe) będące kontynuacją pokuty zwraca nas w stronę rozwijania dobrych owoców charakteru. Usprawiedliwienie niewybranych polega na tych dwóch elementach. Ponieważ nie towarzyszy mu rozwój w zrozumieniu i stosowaniu prawdy, wiara niewybranych musi polegać na przestrzeganiu wyrażonych wprost przykazań. W przypadku wybranych charakter kształtowany jest przez ducha prawdy, który poprzez odnowienie umysłu prowadzi do odrodzenia w duchu zupełnej osobowości (zobacz wykład Wybrani, niewybrani i ich doświadczenie wiary).
Pełne usprawiedliwienie w elemencie porzucenia grzechu i rozwoju charakteru na obraz Jezusa Chrystusa wymaga rozwoju w pogłębionym rozumieniu Słowa Bożego (Kol. 1:9-12). To warunek zupełnie oczywisty - rozwój charakteru jest bowiem nierozerwalnie związany z rozwojem zrozumienia, abyśmy przez przyjmowanie twardego pokarmu nauki i przez ćwiczenie mieli "władze umysłu udoskonalone do rozróżniania dobra i zła" (Hbr. 5:11-14). O ile jednak pobożność skieruje umysły wierzących w stronę Słowa Bożego i przyprowadzi ich do wysłuchania niedzielnego kazania, gruntowne poznawanie Pisma jest pracą wymagającą poświęcenia, a więc działania ofiarniczej miłości agape. To jest właśnie ta "miłość Chrystusa", o której jest mowa w już cytowanym 2 Kor. 5:14 - tak jak poświęcone życie naszego Pana skoncentrowane było na służbie dla prawdy, tak życie jego naśladowców również koncentruje się wokół badania Słowa Bożego, nauczania i ewangelizacji (Jn. 18:37; Ef. 4:11). Celem tej służby, podobnie jak w przypadku służby Jezusa Chrystusa, jest głoszenie pojednania człowieka z Bogiem przez odwrócenie się od grzechu i przyjście do znajomości Bożej (2 Kor. 5:18-21).
Wiara i usprawiedliwienie w Rzym. 1:16,17
Ponieważ niniejszy tekst ma w zamyśle być komentarzem do Rzym. 1:16-17, powyższe rozważania na temat wiary i usprawiedliwienia powinny znaleźć zastosowanie przy analizie ww. wersetów. O tym, że właśnie te dwie nauki Biblijne zajmują tutaj centralne miejsce, najlepiej świadczą ostatnie słowa apostoła cytowane z proroka Habakuka 2:4 - "sprawiedliwy z wiary żyć będzie" (BT). Sprawiedliwy, czyli ten, który rzeczywiście jest sprawiedliwy w charakterze. Boska sprawiedliwość ostatecznie udzieli daru życia tylko tym, którzy spełnią jej wymagania. Niemniej środkiem do jej osiągnięcia musi być wiara, i to "wiara działająca przez miłość" - poświęcającą miłość agape (Gal. 5:6 NW). Jest to niezbędny element usprawiedliwienia, ponieważ nie tylko rezygnacja z rzechu jest tutaj istotna, ale rozwój pełnej dojrzałości w znajomości Słowa Bożego (Ef. 1:16-18, 4:11-15). Ta sama myśl, którą znajdujemy w stwierdzeniu "sprawiedliwy z wiary żyć będzie", zawiera się również w warunku 'zbawienia dla każdego wierzącego': sensem zbawienia jest otrzymanie daru życia ("życ będzie"); wierzący natomiast odzyskuje sprawiedliwość w charakterze przez działanie poświęcającej wiary ("sprawiedliwy z wiary").
Środkiem zbawienia wierzących jest Ewangelia; "jest ona mocą Bożą ku zbawieniu ... W niej bowiem objawia się sprawiedliwość Boża" (Rzym. 1:16,17 BT). Takie określenie nauki o Chrystusie jest logiczną konsekwencją usprawiedliwienia widzianego jako rzeczywista naprawa charakteru. Jeśli bowiem mamy przemieniać się według zasad Bożych, musimy te zasady znać i rozumieć. A znać i rozumieć je możemy, ponieważ ich źródłem i wzorem jest Chrystus i to, co znajdujemy o nim w przekazie Biblijnym. Dlatego w modlitwie do Ojca Jezus mówi, że jesteśmy poświęceni przez prawdę (Jn. 17:17 BG). To wpływ ducha Ewangelii powoduje, że chcemy nie tylko poznawać naszego Pana, ale i wstępować w jego ślady w poświęceniu. Mając z kolei tę motywację, przyjmujemy twardy pokarm nauki, aby stać się w nim dorosłymi - dorosłymi w Chrystusowym duchu, a przez to także zupełnymi w usprawiedliwieniu (Flp. 1:9-11, 3:8-11).
Ten wpływ Słowa Bożego o Chrystusie "od wiary wychodzi i ku wierze prowadzi", lub jak podaje przekład dosłowny, "jest z wiary ku wierze" (GP). Wpływ Ewangelii zaczyna się tam, gdzie jest reakcja człowieka na Słowo o Chrystusie w postaci zarówno przekonania, jak i towarzyszącej pokuty - a więc, odwołując się do powyższej analizy pojęcia wiary, tam gdzie jest przekonanie + miłość obowiązkowa (pobożność). Treścią Ewangelii nie jest jednak wiara w tym podstawowym sensie, ale wiara działająca przez miłość poświęcającą. Taki przykład pozostawił nasz Pan i w tym sensie Ewangelia o nim prowadzi "ku wierze" - duch poświęcenia manifestowany w naszym Panu działa przez wpływ Słowa Bożego w wybranych, poświęcając ich do służby dla prawdy na kształt jego służby (2 Kor. 5:20; 1 Tes. 1:4-7; Tyt. 3:4-7). Miłość agape jest darem Boga, ale tylko dla wybranych, i tylko dla tych, którzy 'uwierzą', tzn. uzupełnią swoje przekonanie o zbawieniu w Chrystusie pokutą (Dzieje 16:30-34). Dopiero taka wiara może być podstawą dla dalszego działania Pana Boga, który uzupełni tę wiarę pokutujących swoją własną wiarą poświęcającą, która będzie skuteczna jako środek ich zupełnego zbawienia i usprawiedliwienia (Dzieje 2:38; Rzym. 12:3). Dopiero tak wierzący "żyć będzie".